ژئوتوریسم( گردشگری جغرافیایی)

ژئوتوریسم) گردشگری جغرافیایی(

گل فشان های طبیعی، هرم های ماسه ای دشت لوت و حرکت تپه های ماسه ای به سمت جنوب و جنوب خاوری مهم ترین جلوه های ژئوتوریستی ناحیه سیستان و بلوچستان را تشکیل می دهند. در مطالعات زمین شناسی معمولا منطقه ی خاور ایران را به عنوان یک واحد مستقل بررسی می کنند. این منطقه در اواخر دوران سوم زمین شناسی در اثر جنبش های کوهزایی از دریا جدا شده و در آن ابتدا رسوبات آهکی از نوع دریایی و سپس رسوباتی با مواد نسبتا درشت ونرم روی هم انباشته شده است.
حوزه ی ته نشست سیستان با رسوبات رودخانه ای و دریاچه ای متعلق به دوره های میوسن – پلیوسن و عهد حاضر انباشته شده و در این طبقات حتی در جوان ترین آن ها نیز آرایشی افقی دیده نشده بلکه مرکز آن ها فرو رفته و اطراف آن ها بالا آمده است.

قسمت مهمی از استان سیستان و بلوچستان در زیر دریای عمان مدفون بوده که به مرور زمان و در اثر حرکات کوهزایی دوران سوم زمین شناسی از زیر آب خارج شده است. منظره مناطق جنوب نیک شهر موید این نکته است. سیستان یکی ار مهم ترین حوزه مسدود صحرایی کشور به شمار می آید و شکل خصوصی از عوارض جغرافیایی را به وجود می آورد که در خاور و جنوب خاوری این عوارض دارای صحاری نمکی اند به طوری که قشری ضخیم از نمک سراسر منطقه و باتلاق های موجود در آن را پوشانده است و عنصر متشکله اصلی این پوشش همان نمک مخلوط با گچ های نئوژن است.

قسمت جنوبی استان ( مکران ) یکی از مناطق در حال فرو نشستن تدریجی است و دلیل آن نیز ضخامت زیاد رسوبات رس ماسه ای دوران سوم است که عمق آن به بیش از یک کیلومتر می رسد.

بر همین اساس پوسته اقیانوس هند با شیب بسیار تندی در زیر این منطقه به داخل زمین فرو می رود که یکی از علت های بوجود آمدن گل افشان ها و چشمه های آب معدنی فراوان در این منطقه است. ارتفاعات این استان نیز به دوران های سوم و دوم زمین شناسی تعلق دارد و سنگ های آن اغلب آهکی و گچی است به عقیده زمین شناسان بعضی کوه های این استان ( مانند آتشفشان تفتان ) به اواخر دوران سوم و اوایل چهارم تعلق دارند.

جلگه ی سیستان که از دیر باز به دیار « ریگ و باد » مشهور بوده از نظر زمین شناسی یک دشت آبرفتی هموار و به نسبت مسطح است. این دشت که دارای شیبی ملایم ( 25 % ) در جهت جنوب خاوری به شمال باختری بوده در مصب رودخانه هیرمند واقع شده است.

نهشته های این جلگه از نوع رودخانه ای است که ضخامت آن ها به 500 متر می رسد. کف این نهشته ها گاهی از سنگ های کرتاسه و زمانی از کنگلو مراهای اواخر ترشیاری پوشیده است. لیکن به طور کلی از نظر منشاء با کوه زایی آلپ مرتبط است.

منطقه سیستان از شمال، خاور و جنوب به دشت های پست و هموار و شن زارهای وسیع و از سمت باختر به رشته کوه هایی از سازند پلیوسن و رسوبات تبخیری محدود می شود. بین ارتفاعات و دشت در سرتا سر این ناحیه گسل بزرگی در امتداد شمالی – جنوبی وجود دارد. از دیگر ویژگی های این دشت ریز دانه بودن رسوبات آبرفتی تشکیل دهند. آن است که سبب شده با وجود وسعت قابل ملاحظه ی آن امکان تشکیل آبخوان زیر زمینی در این عرصه وجود نداشته باشد. اندازه این ذرات در حد رس و سیلت است. هم چنین به خاطر آن که در زیر لایه سطحی ( از جنس ریگ و ماسه) که ضخامت آن معمولا به 10 متر هم نمی رسد لایه ای رسی به ضخامت 850 تا 1000 متر وجود دارد. سفره های آبی زیر زمینی فرصت تشکیل را از دست داده و سطح آب های به اصطلاح زیر زمینی خیلی بالاست بنابراین یک سفره آب زیر زمینی پیوسته و حقیقی در ناحیه وجود ندارد. در جنوب کوه های سیستان اثر توده های درونی به تدریج شکل تازه ای به ناهمواری های بلوچستان می دهد.