رودخانه ها، چشمه هاو آبشارها

رودخانه ها، چشمه هاو آبشارها

 رودخانه ها مهم ترین منابع آبی هر ناحیه به شمار می آیند که برخی از آن ها می توانند از ارزش های جهانگردی برخوردار بوده و سبب جلب گردشگر به یک ناحیه شوند. رودخانه های استان سیستان و بلوچستان از آب هوای این ناحیه پیروی می کنند.

رودخانه هیرمند تنها شریان حیاتی سیستان است که از طرف کوه های بابا در افغانستان سرچشمه می گیرد و پس از طی مسافتی در حدود 1050 کیلومتر وارد دریاچه هامون می شود. تمام آب مصرفی دشت سیستان از طریق این رود تامین می شود. در ضمن دوام رودخانه های منشعب از آن و دریاچه و مخازن چاه نیمه ،همه بستگی به جریان آب هیرمند دارد. هیرمند (جریکه یا جاریکه) در مرز ایران و افغانستان، به دو شعبه تقسیم می شود. شعبه اصلی به نام رود مشترک یایریان (که یاریان مشترک هم نامیده می شود) قسمتی از مرز مشترک دو کشور را تشکیل می دهد، سپس وارد افغانستان می شود. شعبه دیگر، در خاک ایارن است که خود به دو شاخه تقسیم می شود. یکی به طرف چاه نیمه و دیگری به طرف مناطق کوهک و زهک می رود که دو سد انحرافی در این دو منطقه بر روی آن احداث شده است. سد سیستان نیز بر روی شاخه ای که از طریق چاه نیمه تامین می شود، احداث شده است. در قسمت جنوب دشت سیستان و در حوالی مصب هیرمند، ‌گودال های طبیعی بزرگی وجود دارند که در حال حاضر از آن ها بهره برداری می شود. این گودال ها ضمن ذخیره آب برای آبیاری مناطق بیش تری از سیستان، از زیان های وارده در مواقع سیلابی شدن رودخانه هیرمند جلوگیری می کند. مساحت این مخازن که به صورت دریاچه کوچکی در آمده ، در حدود 4700 هکتار است . از این مخازن علاوه بر آبیاری، می توان برای پرورش ماهی نیز استفاده کرد.

رودخانه باهوکلات یکی از پرآب ترین رودخانه های استان سیستان و بلوچستان و عامل اصلی حیات زندگی در جنوب بلوچستان به حساب می آید. این رودخانه آب های مناطق وسیعی از صفحات جنوبی شهرستان ایرانشهر ( بخش های سرباز، بمپور ، راسک ) و شهرستآن های چابهار (بخش های دشتیاری قصر قند) را جمع آوری کرده و به دریای عمان سرازیر می کند. رودخانه باهوکلات از کوه پیرآباد در 47 کیلومتری جنوب خاوری ایرانشهر و 38 کیلومتری شمال باختری سرباز سرچشمه می گیرد و به نام رودخانه رگاب (ریگاب) دهستان سرباز را به سوی جنوب خاوری طی می کند. در سر راه با دریافت آب رودهای مهجکا، سیاه کثور، بگنتن و هیچدر در جهت سرباز سرازیر می شود. در این محل با رودخانه قوامک یکی شده و به نام رود سرباز به سوی جنوب باختری از دره های تنگ و پرپیچ و خم عبور می کند و با رودخانه اسپکار همراه می شود. این رود در مسیر خود آب رودهای کیش و پیشامگ را نیز دریافت کرده و به نام رود گامشاندر به ناحیه پیشین وارد می شود. در این ناحیه با رودخانه های سوهون تنگ و سوران آب درهم می آمیزد و سد پیشین را پشت سر می گذارد و به سوی جنوب باختری روان می شود. پس از دریافت یکی دو رود دیگر به دهستان باهوکلات در شهرستان چابهار داخل می شود. این رودخانه به ویژه به دلیل این که زیست گاه تمساح ایرانی است اهمیت بسیار زیادی در گردشگری دارد.

رود بمپور از ارتفاعات خاوری ایرانشهر سرچشمه گرفته و عامل اصلی فعالیت های کشاورزی در ناحیه ی ایرانشهر و بمپور محسوب می شود. رود کاجو دایمی بوده و در شمال قصر قند جریان دارد . سیلاب های این رودخانه در ناحیه دشتیاری پخش می شود و در انتها به رودخانه باهو کلات می پیوندد.
رودخانه کهیر از کوه بن تاق سیاهکوه در 38 کیلومتری شمال باختر نیک شهر سرچشمه می گیرد و به نام رودخانه دارخان به سوی جنوب سرازیر می شود. این رودخانه در طول مسیر با رودهای کوچک متعدد مخلوط شده و در نهایت در ناحیه کنارک رودخانه کهیر نامیده می شود.

رودخانه کارواندر از شعبات اصلی رودخانه بمپور است که تا روستای کارواندر، دارای آب جاری دایم است. مازاد آب آن در این محل در بستر رودخانه، به ویژه در اوایل دشت ایرانشهر، بار دیگر از زیر زمین خارج و همراه با چند شاخه کوچک به رود بمپور می پیوندد.

رودخانه ماشکل (ماکشید) از کوه های بیرگ در 98 کیلومتری باختر سراوان سرچشمه می گیرد و از طریق دهستان زابلی به سوی جنوب خاور روان می شود. در طول مسیر رودهای متعددی به آن می پیوندد و در نهایت در 5 کیلومتری جنوب روستای کوهک به مرز پاکستان وارد می شود. رود رابچ ( فنوج ) و رودخانه سیانجان ( تلخ آب ) نیز از دیگر رودخانه های مهم جاری در این استان هستند.
آب دریای عمان (مکران) دارای املاح فراوان است و در کیلومتر ها طول ساحل به راحتی در اختیار قرار می گیرد. این آب دارای املاح کلروره سدیم و املاح مختلف دیگر، هم چنین دارای گیاهان و جانوران دریایی به خصوص جلبک و پلانکتون است که اثرات مفیدی برای بدن انسان دارد. وارد شدن در آب دریا باعث انبساط و تحریک دستگاه گوارش، بالا رفتن تبادلات تنفسی وایجاد احساس آرامش می شود. در استان سیستان و بلوچستان موارد متعددی از آب های معدنی وگرم وجود دارد که در صورت برنامه ریزی مناسب می توان از امکانات آن ها برای جذب جهانگردان استفاده کرد. اهم چشمه های آب معدنی و گرم این استان که در نقاط مختلف آن پراکنده شده اند، عبارتند از: چشمه آب گرم هودیان، چشمه آب گرم کنتی، چشمه آب گرم پوزه باغ، چشمه آب گرم تنگ، چشمه آب گرم مکسان، چشمه آب گرم تشت، چشمه آب گرم جمشید، چشمه آب گرم اسپیدژ، چشمه آب گرم پای کوه سرخ، چشمه آب گرم بزمان یک، چشمه آب گرم بزمان دو، چشمه آب معدنی کتوکان ، چشمه معدنی اسکل آباد، چشمه آب معدنی جم چین، قنات آب معدنی کوکلو، چشمه آب معدنی آمنی، چشمه آب معدنی استخر طبیعی ( دریاچه والان )، چشمه آب معدنی دوشینگ ، چشمه آب معدنی بر آب، چشمه معدنی شرق تفتان، چشمه آب گرم برآبک، چشمه آب معدنی زنگ، چشمه آب معدنی مرغاب، چشمه آب معدنی ترشاب بالا و ترشاب پایین و چشمه آب معدنی گنج امین از جمله چشمه های آب گرم این منطقه است.